Van oude boerderij naar slimme woning

“Trias Energetica is misschien niet bij iedereen bekend,” zegt hij, “maar het is eigenlijk simpel: begin met het beperken van de energievraag, dan duurzame bronnen inzetten en pas als het niet anders kan, zet je zo efficiënt mogelijk fossiele energie in.”

Kunt u iets vertellen over uw huis?

“Het is een oud huis met karakter,” begint Tonnis. “Gebouwd in 1926, met een spouwmuur en oorspronkelijk nauwelijks geïsoleerd. In de jaren ’80 werd er verduurzaamd, maar dat is tegen de huidige normen onvoldoende: waar toen een paar centimeter isolatie werd aangebracht is nu veertien centimeter gangbaar.”

Het huis ligt helemaal vrij, met een houten schuurtje eraan vast. “Een echt ‘spulletje’, zoals ze dat vroeger noemden,” lacht hij. “Vergeleken met het woonhuis was de schuur juist verrassend goed geïsoleerd.”

Wat heeft u allemaal aangepakt in huis?

“Het eerste wat ik heb aangepakt, was het dak,” zegt Tonnis zonder aarzeling. “Daar verlies je veruit de meeste warmte. Warme lucht stijgt op en waait zo naar buiten. Zeker in de winter, wanneer de lucht op grotere hoogte kan afkoelen tot min vijftig graden of meer. Als je het dan binnen rond de twintig graden wilt houden, betekent dat een temperatuurverschil van zo’n zeventig graden. Dat verschil veroorzaakt een enorm warmteverlies als je dak niet goed geïsoleerd is.”

Tonnis koos voor stevige dakisolatie aan de binnenzijde en merkte direct het effect. “Het comfort is beter, het verbruik daalt en je woning krijgt meteen een hogere isolatiewaarde. Je merkt het aan alles: het is ’s winters warmer en ’s zomers koeler. Voor mij is het logisch: als je begint met verduurzamen, begin dan altijd bovenaan.”

Wat volgden daarna?

“Daarna volgden de ramen: zestien stuks. En dat is een flinke kostenpost.” Tonnis koos voor vacuümglas dat drie tot vier keer minder warmteverlies veroorzaakt dan dubbel glas, maar behield de oude hardhouten kozijnen. Hout is een goede natuurlijke isolator. “Kunststofkozijnen plaatsen was voor het aanzicht best zonde en past ook niet bij de stijl van het huis.” Daarom de keuze om de oude kozijnen toch te behouden. Hoewel de houtisolatie door de dunne raamstijlen niet optimaal is, ziet het er uiteindelijk beter uit, en is de aanpassing toch een grote verbetering voor de stookkosten.”

De kracht van de zon

Daarnaast kozen Tonnis en zijn vrouw voor een zonnecollector op het dak voor warm kraanwater, met een buffervat. Belangrijk te weten is dat dit iets anders is dan zonnepanelen. Hij licht dit toe: “De zonnecollector verwarmt het water. Het vangt zonnestraling op met een speciale plaat, waardoor een vloeistof in het systeem opwarmt. Die warmte wordt via een warmtewisselaar overgedragen aan een buffervat met leidingwater. Daardoor hoeft de cv-ketel veel minder vaak aan.” En welk jaargetijde het ook is. Dat maakt niet uit”. Tonnis vult aan: “We profiteren in alle tijden van het jaar. Ook bij koud weer, zolang de zon maar schijnt hebben we warm water zonder gasverbruik. Je bent niet afhankelijk van temperatuur, maar van licht.”

Is de stand van de zonnecollector van invloed op wat het oplevert?

“De opbrengst van een zonnecollector hangt sterk af van de hellingshoek en de richting ten opzichte van de zon,” vertelt Tonnis. “Het dak heeft een helling van 40 graden en de collector ligt daar gewoon strak tegenaan. Dat is niet perfect voor alleen de zomer of alleen de winter, maar wel een goede middenweg. Zo wek ik over het hele jaar genomen het meeste op. Ik heb liever een stabiele opbrengst dan pieken en dalen. En als in de toekomst de salderingsregeling verdwijnt, wordt het nog belangrijker om de opgewekte energie slim overdag te gebruiken. Door bijvoorbeeld overdag mijn auto te laden en de wasmachine te laten draaien.”

Zijn er nog meer aanpassingen verricht?

“Ja, we hebben ook een ventilatiesysteem met een warmtewisselaar geïnstalleerd. Dat zorgt ervoor dat frisse lucht van buiten wordt voorverwarmd met de verwarmde afgevoerde binnen lucht. Zo houden we altijd gezonde lucht in huis, zonder veel warmte te verliezen.”

Als we het toch over warmte hebben, hoe zit het met de vloer?

“De vloer beneden was aan vervanging toe,” vertelt Tonnis. “En als je dan toch bezig bent, moet je het goed doen. We besloten vloerverwarming aan te leggen. Maar toen we de oude situatie bekeken, bleek dat de oorspronkelijke verwarmingsleidingen onder de isolatie waren gelegd. Dat betekende dus warmteverlies naar de grond.”

Bij het vernieuwen van de vloer is dat rechtgezet: goede isolatie aan de onderzijde met de slangen er netjes in verwerkt. “Dat maakte direct verschil. De vloer voelt comfortabel aan, het is warm en droog, en het gasverbruik is veel lager. Een vrij kleine ingreep met een groot effect op zowel comfort als energieverbruik.”

Een andere verbetering was het sterk verminderen van de koudebrug tussen de fundatie en de binnenmuur. Tonnis: “De wanden waren altijd koud en vochting. Na het afdichten van de fundatie hebben we daar 13cm tempex tegenaan gezet. Het resultaat was in het najaar direct merkbaar. Een droge muur en lager energieverlies.”

Maakt u op dit moment gebruik van subsidies of regelingen?

Subsidieaanvragen voor gevelisolatie loopt niet altijd helemaal volgens plan. “We willen de gevels nog gaan isoleren met ondersteuning van de huidige subsidie voorzieningen van 2025. Maar we lopen op dit moment tegen regelgeving aan rond vleermuizen. Je mag pas aan de slag als het broedseizoen voorbij is. Daardoor liggen bepaalde plannen nu even stil, zoals het verduurzamen van de zijgevel door het aanbrengen van betere isolatie. We moeten even geduld hebben tot eventuele vleermuizen zijn uitgevlogen.”

Wat hebben aanpassingen opgeleverd?

“Het verschil merk je meteen,” zegt Tonnis. “In de zomer blijft het heerlijk koel, in de winter veel behaaglijker dan vroeger. En onze energierekening? Die is flink gedaald. Door de zonnecollector gebruiken we veel minder gas voor warm water. De vloerverwarming werkt nu efficiënter sinds we de ondervloer hebben aangepakt, het vacuümglas, de balansventilatie en het grotendeels verhelpen van de koudebrug verlagen het verbruik verder en verbeteren het comfort.” Hij vervolgt: “Ik hou alles bij: gas, stroom, water. Zo krijg je inzicht en kun je gerichter verbeteren. We komen vanaf energielabel G en zitten nu gedeeltelijk op energielabel C, en dat wordt nog beter zodra ook de zijgevels aangepakt zijn.”

En kunt u uitleggen wat dit concreet betekent in cijfers en waardes?

“Bij het kiezen van isolatie- en glas kijk ik naar de technische prestaties,” vertelt Tonnis. “Bijvoorbeeld de U-waarde, die aangeeft hoeveel warmte een materiaal doorlaat. Hoe lager die waarde, hoe beter de isolatie. Vroeger was 4 cm isolatie al wat, nu werk je met 14 cm of meer, wat een veel lagere U-waarde oplevert. En dat betekent dat je dan veel minder warmte kwijtraakt per m2 huisschil.”

Wat zou u anderen aanraden die hun huis willen verduurzamen?

Tonnis is stellig: “Begin met isoleren. Niet met een warmtepomp, zonnepanelen of dure gadgets. Kijk eerst waar de warmte verloren gaat. Begin met het dak, dan de gevels, en als laatste de vloer. Dat is het slimst. Zowel technisch als financieel.”

Zijn er nog meer tips?

“Laat je niet gek maken door allerlei producten op de markt. Veel lijkt mooi, maar draagt weinig bij. En kijk wat je zelf kunt doen: ook kleine dingen zoals sluipverbruik verminderen. Denk hierbij aan adapterstekkers eruit, thermostaat lager instellen. Alles telt.”

Tot slot vult Tonnis aan: “Verduurzamen is een proces. En als je logisch nadenkt, stap voor stap werkt en kritisch blijft, dan levert het je uiteindelijk comfort én een lage energierekening op. Zo zijn wij hier al meer dan 12 jaar bezig, maar heb ik er nooit spijt van gehad.”